HAYATIMIZ ‘SANAL’
Yedikule Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Psikiyatri Bölümü Başkanı Doç. Dr. Yasin Genç, günümüz dünyasının en popüler bağımlılığı haline dönüşen ‘internet ve sosyal medya bağımlılığı’ hakkında Akşam’dan Bülent Şanlıkan'a konuştu. Yapılan araştırmalara göre alkol bağımlılarıyla internet bağımlılarının beyin elektronik görüntülemelerinde büyük benzerliklerin olduğunu söyleyen Genç, “Teknolojinin ilerlemesiyle elde edilen beyin görüntüleme çalışmalarında bir internet bağımlısıyla alkol bağımlısının beyninde benzer etkileşimlerin olduğunu görülüyor” diye konuştu. Davranışsal bağımlılık konularında araştırmalar yapan Klinik Psikolog Gizem Konuş ise “İnsanlar partnerleri için de artık sosyal medya üzerinden elde ettikleri bulgularla ilişkiyi yaratıyorlar ve ilerletiyorlar. Hangi kafalere gidiyor? Nerede çekin yapmış? Hangi hastaglarda neyi vurgulamaya çalışıyor?” dedi. İşte Genç’in internet ve sosyal medyayla ilgili çarpıcı açıklamaları:
2000’LERDE ARAŞTIRILIYOR
“Teknolojinin ilerlemesiyle birlikte öncesinde internet kullanımının yaygınlaşması ardından akıllı telefonların geliştirilmesiyle beraber burada gereğinden fazla vakit geçirmenin insanların hayatını etkilemeye başladığı görüldü. Bir öğrenci ise okul başarısı etkileniyor. İnternette oyun oynarken derslerini aksatıyor, evli ise sosyal ilişkilerini etkiliyor. İlk 2000’li yılların başında ciddi olarak bu sorunlarla ilgilenilmeye başlandı.”
KLİNİK ÇALIŞMALAR
“Psikiyatristler arasında da bu bir denetim, dürtü sorunu mu yoksa başlı başına bir bağımlılık mı? sorusu sorgulanmaya başlandı. İlk tanısal kategoriler sınıflandırmalar 2001 yılında yapıldı. Özellikle teknolojinin çok geliştiği Uzakdoğu ülkelerinde bazı klinik çalışmalar başladı. Hemen yer yaşta internetin giderek hızlı kullanıma girmiş olması aynı zamanda sosyal medya mecralarının yaygınlaşması ile birlikte bu tür bir bağımlılık yayılmaya başladı.”
BAĞIMLILIĞA YOL AÇIYOR
“Hayat aslında bir bağımlılıktır. Herkesin bir şeye bağlantısı olma bir şekilde kendini tanımlama ihtiyacı var. Örneğin kliniğimizde alkol ve uyuşturucu bağımlılarını tedavi ediyoruz. Biz bunlara davranışsal bağımlılıklar diyoruz ille bir maddeye alkole bağımlılık olması gerekmiyor. Bir davranışın gereğinden fazla yapılması haz vermesi de bir süre sonra bağımlılık dürtüsüne yol açtığını görüyoruz.”
KRİTER GÜNDE 6 ST
“İnternet üzerinden oynan oyunlar, kumar, cinsel içerikli konular devamında ise sosyal mecralarda kendisine farklı bir kimlik oluşturmak insanları bir şekilde bu alana çekti. Bu insanlara baktığımızda gerçek hayatta zorlandıklarını görüyoruz. Sosyal ilişkilerinde oldukça zayıflar. Örneğin bir like aldıklarında ya da bir beğenme olduğunda bu insanların narsist tarafını destekleyen etkileyen büyüten bir keyif haline dönüşüyor. Gerçek hayattaki stres ve gerginlikler teknoloji ile çözmeye başladıkça bir şekilde bağımlılık oluşuyor. Bunların belli tanı ve kriterleri de oluşmaya başladı. Örneğin maruz kalma dediğimiz olgu hafta 40 saatten fazla internette bulunmak gönde 6 saatten fazla gibi. Eğer kişinin işi gücü bilgisayar internet değilse haz da alıyorsa bu işten daha fazla maruz kalıp istiyorsan bu bir soruna dönüşüyor. Gerçek ihtiyaçlarımızın yerini bu sanal ihtiyaçlar doyurmaya başlıyorsa evet ortada bir sorununuz var demektir.”
OKUL BAŞARISINI ETKİLİYOR
“Beynimizde bağımlılık ve haz merkezleri var. Bu merkez bir ödül ya da bir haz alındığında hareket eden bir merkezdir. Gerçek bir ilişkiden keyif almayan bir insan sanal ilişkilerden keyif almaya başlar. Örneğin çocuğun okul başarısı çok başarısız ama sanal oyun oynarken becerisini arttırıp sonra internete ulaşamaz hale geldiğinde yoksunluk semptomları başlıyor. Çökkünlük, gerginlik, sinirlilik tahammülsüzlük gibi.”
AİLESİNE BIÇAK ÇEKEN BİLE VAR
“Hem oyun hem de internet bağımlılığı konusunda ciddi bir artış var. Örneğin okula gitmemek için annesi ve babasıyla kavga edip annesine bıçak çekip hastaneye kaldırdığımız vakalar bile oldu. Bu çocuk oyunda geçirdiği vakitten geri kalmamak için okula gitmek istemiyordu. Çocuk derslerinde başarısızdı. Aile, hadi evladım okula git dediğinde çocuklar çok sert tepkiler verebiliyor. Akıllı telefonların yaygınlaşmasıyla 10 yaşındaki çocukların ellerinde bile artık var.”
BEĞENİLMEK ARZUSU
“Sosyal medyada özellikle beğenilmek arzusunun öne çıktığını görüyoruz. Bazı vakalarda insanların sosyal medyadaki takipçi sayısını birer birer artırarak haz dürtülerini sağlamış oluyor. Takipçi sayısında azalma olduğunda ise büyük bir panik yaşıyorlar. Tamamen sanal bir dünyada sonraki etkileri çok da sıkıcı olacak. Normalde kendini hiç ifade edemeyen insan sanal âlemde çok farklı bir kişiliğe bürünebiliyor. İnsanlar sosyal medya bağımlılığını gizlemeye çalışıyor genelde. Bunu kabullenmekte zorlanıyorlar.”
ŞAŞIRTAN BENZERLİK
“Psikiyatri dünyası davranışsal bağımlılıklar altında araştırıyor. Egzersiz, yeme, içme, pek çok şeyin bağımlılığı olabiliyor. Bilim bunun bir takıntı mı yoksa dürtü kontrol sorunu mu? Ama sonra teknolojinin ilerlemesiyle elde edilen beyin görüntüleme çalışmalarında bir internet bağımlısı ile alkol bağımlısının beyninde benzer etkileşimlerin olduğunu görülüyor. Alkol bağımlılığından kullanılan etiketlenmiş bir ilaç internet bağımlılığı tedavisinde de işe yarıyorsa demek ki oradan bir paralelliğin meydana geldiğini görüyoruz.”
SOSYAL MEDYA BULGULARI İLİŞKİYİ YÖNLENDİRİYOR
Davranışsal bağımlılık konularında araştırmalar yapan Klinik Psikolog Gizem Konuş: “Klinik ortamda en çok biz ergenlerde sosyal internet bağımlılığını görüyoruz. Toplumun geneline baktığımızda gerek yetişkinlerin gerekse ergenlerin sosyal kimliklerini sosyal medya üzerinden kazandıklarını görüyoruz. İnsanlar partnerleri içinde artık sosyal medya üzerinden elde ettikleri bulgular ile o ilişkiyi yaratıyorlar ve ilerletiyorlar. Hangi kafalere gidiyor? Nerede çekin yapmış? Hangi hastaglarda neyi vurgulamaya çalışıyor? Gibi kriterler üzerinden değerlendirmeler yapılıyor. İlişkilerin çok çabuk tüketilmesinin sebebi de çok çabuk tüketimin olduğu sanal bir mecrada gerçekleşiyor olması diyebilirim. Artık ayrılmak içinde insanlar buluşup bir ayrılık konuşması yapmak yerine ederek ayrıldıklarını deklere ediyorlar. Bu da sosyal medya bağımlılığının ilişkiye yansımış durumudur. Günlük işlevselliğin bozulduğu nokta bizim normalden saptığımızı gösterir.”
YORUMLAR